Türk sineması için her yönüyle önemli olan altmışlı yıllardan başlayarak iki binli yıllara kadar sinemamızda gelinen sürece dair engin bilgilere sahip değerli sinema tarihçisi Giovanni Scognamillo’nun çeşitli basın organlarında çıkan film eleştirileri, makaleleri ve söyleşileri bir kitapta toplandı. Giovanni Scognamillo’nun Gözüyle Yeşilçam, Küre Yayınları Hayal Perdesi Kitaplığı adına sinema eleştirmeni Barış Saydam tarafından hazırlandı.
“Türk sinemasında basın taraması” meselesini ele almak hususunda bir ilk olan kitap bizlere, Türk sinemasının günümüze kadar ki macerasını arşivleme fırsatı veriyor. Diğer sinema eleştirmenlerimizle devam etmesi plânlanan bu serinin ilk kitabı olan Giovanni Scognamillo’nun Gözüyle Yeşilçam bir arşiv kitap olmanın yanında Türk sinema tarihini keşifte bir rehber niteliğine sahip.
Kitapta yer alan her bir eleştiri yazısı; bir filmin dilini, biçimini ve üslubunu keşfetmeye olanak sağlarken günümüz sineması için de önemli olan “bir film eleştirisi nasıl olmalıdır?” sorusuna cevap vermekte ve nitelikli bir film okuması sunmaktadır. Kitapta yer alan eleştiriler, sinema tarihimizde haklı bir yere sahip önemli yönetmenlerin filmlerinin -Mahalle Arkadaşları, Yılanların Öcü, Susuz Yaz, Ağaçlar Ayakta Ölür, Gurbet Kuşları, Karanlıkta Uyananlar, Maden, Sürü- yanı sıra sinema piyasası için yapılmış yapımı, yönetimi ve hikâyesi zayıf filmler de değerlendirilmektedir. Nitelikli eleştirilerde bulunma gayretinde olan Scognamillo, dönemin atmosferiyle birlikte Türk sinema dünyasındaki inişleri ve çıkışları görme fırsatı vermektedir.
Makaleler ise, sinemamızın gelişim dönemlerindeki “Toplumsal Gerçeklik Kuramı”, “Ulusal sinema”, “Milli sinema” ve “Halk sineması” tartışmalarının tarihi sürecini, yer yer muhatapların söylemleri üzerinden ele almaktadır. Bu makaleler, yönetmenlerin ve eleştirmenlerin, birbirleriyle olan yakın ilişkilerine rağmen, Türk sineması söz konusu olduğunda bitmeyen sert tartışmalara girebildiklerini göstermektedir. Aynı zamanda ulusal film festivallerimiz sonrası yapılan tartışmaları, eleştirmen ve yönetmen görüşlerini aktarmaktadır.
Türk sinemasında en çok tartışılan meselelerden biri olan Ulusal Sinema söylemine dair “Türk Sinemasında Tartışmalar, Polemikler, Kuramlar” adlı makalede usta yönetmen Lütfi Ömer Akad’ın görüşlerine de yer verilmiş. Usta yönetmen, 1968 yılında Ant dergisine, ulusal sinemanın temellerini halkçı bir sinema anlayışının oluşturması gerektiğini söylerken halkın gerçekleri halkın diliyle sinemaya aktarıldığında ulusal sinemanın nitelik kazanacağından bahsediyor. Aksi bir durumun ise olumsuz sonuçlar doğuracağına vurgu yapmış. Paragrafın devamı ise tavsiye niteliğinde ifadeler içeriyor:
“Tutulacak en olumlu yol, bütün meselelere sırça köşkünün batıya açık penceresinden bakanları bu yargılarında desteklemektedir. Şu anda hiç olmazsa sinemayı kurtarmak için, çevrelerince aydın sanılanları bu sanattan uzak tutmakta fayda vardır. Türk sinemacıları ulusal sinemanın çıkar yolunun bilincindedir.” (1)
“Türk Sinemasında Köy Filmleri” başlıklı diğer bir makale ise sinemamızda kırsal konulu ilk çalışmaları ve öne çıkan yapımları ismen belirterek bu filmlerin gerçeklik temasını ele alış biçimlerini, sistemle ilişkilerini, mekân kullanımlarını ve çizilen erkek ve kadın figürlerini değerlendirmektedir. Ayrıca “Türk Sineması Antalya’da İstismar Edildi”, “Türk Sinemasında Yabancı Uyarlamalar”, “Beyoğlu Sinemaları ve Türk Sinemasının Ekonomik Tarihi” başlıklı makaleler de kitapta öne çıkan yazılardan bazılarıdır. Bu makaleler günümüz Türk sinemasına ışık tutacak ve geçmiş dönemi anlamamıza yardımcı olacak niteliktedir.
Söyleşiler kısmında ise, Türk sinemasının hemen hemen her dönemine tanıklık etmiş sinema tarihçisi Giovanni Scognamillo, sinemamızın yakın dönemini Yeşilçam dönemine atıfta bulunarak samimi söylemleriyle değerlendiriyor. Temelde sinema düşüncesiyle hareket edilen söyleşilerde yeni sinemacıları ve yapımları, yapımlarında ele aldıkları konularla ve bu durumun sosyolojik uzantılarıyla anlatıyor. Ayrıca sinemamızda Yeşilçam döneminin noktalanmasının ardından yeni dönemi başlatan yapımlar, Türk sinemasında oyunculuk, festival-jüri kriterleri, sinema eleştirmenlerinin film tercihleri ve yazı disiplinleri gibi birçok önemli mesele ele alınmaktadır. Giovanni Scognamillo’nun Gözüyle Yeşilçam, sinema tarihimizin temel konularını tespit ve analiz ederek geçmişin izleriyle günümüz Türk sinemasını anlamak ve araştırmak isteyenlere yol göstermektedir. (Esra Tice)