Manaki Kardeşlerin Mirası

Balkanların ilk sinemacıları sayılan, 1905 yılında film çekmeye başlayan Manaki Kardeşlerin bulunmuş ve restore edilmiş filmlerinin gösterimleri İstanbul Film Festivali kapsamında gerçekleştirildi. Film gösterimlerinin ardından da filmleri restore eden Makedonya Sinematek Film Arşivi Direktörü Igor Stardelov ve en son Paris’ten Pera’ya Sinema ve Rum Sinemacılar kitabını yazan araştırmacı Sula Bozis bir söyleşi düzenledi.

Igor Stardelov Manaki Kardeşlerin filmlerinin analog olarak 90’lı yılların başında restore edildiğini, dijital olarak da iki yıl önce restore edildiğini belirterek konuşmasına başladı. İki restorasyon sürecinde de farklı zorluklarla karşılaşıldığını belirten Stardelov sonuç olarak başarılı sonuçlar elde ettiklerini belirtti.

Sula Bozis ise konuşmasına Avdele köyünde doğup yolu Paris ve Londra’dan geçerek İstanbul’a gelen Manaki kardeşlerin hayat hikâyelerini aktararak başladı. Manaki Kardeşlerin İstanbul’daki fotoğrafçılık geleneğinden etkilendiklerini belirten Bozis, Londra’dan aldıkları kamerayla bu filmleri çektiklerini ve ilk çekimleri de Avdele köyünde yaptıklarını belirtti.

Stardelov ise Milton Manaki’nin hatıratına göre Büyükanne Despina filmindeki büyükannelerinin film çekildiği sırada 114 yaşında olduğunu ve bu nedenle on sekizinci yüzyılda yaşamış ve filme kaydedilmiş tek insan olabileceğini belirtti.

Festivalde gösterilen filmlerin ellerindeki tüm filmler olduğunu belirten Stardelov, daha fazla film olabilir mi sorusuna, “Benim için film arşivciliği avcılıktır. Ava çıkarsınız ama yeni bir şey bulur musunuz belli olmaz. Manaki Kardeşlerin daha fazla çekim yaptıklarına dair gazetelerde belgeler var ama bizim bulabildiklerimiz bu kadar,” cevabını verdi.  

Türk sinema tarihi açısından 1914 yılının değil, Manaki Kardeşlerin başlangıç kabul edilmesi gerektiğini belirten Stardelov, sinema tarihini değiştirmenin zor bir iş olduğunu da sözlerine ekledi. (Kültigin Kaan Akbulut)