Batı edebiyatında gerçekliğin nasıl temsil edildiğine odaklanan Mimesis isimli eserinin giriş makalesi olan “Odysseus’un Yara İzi”nde Erich Auerbach, Batı edebiyatını biçimlendiren iki metin olduğundan söz eder. Binlerce yıldır Batı’da etkili olmuş söz konusu iki metin anlaşılabileceği gibi Homeros’un destanları ve Eski Ahit’tir. Auerbach Homeros’un Odysseus’u ile Eski Ahit arasında anlatım biçimi açısından çok derin bir farkın olduğunu söyler: Homeros her şeyi apaçık biçimde anlatır, tanımlar, tasvir eder, her şey “ön plandadır”, arka plan, geçmiş yoktur, her şey “şimdide” olur. Dahası geçmişe dair bir hikâye bile geçmişten ziyade bugüne aittir. Oysa Eski Ahit’e baktığımızda, anlatım bunun tam tersidir: Her şey anlatılmamak bir yana, muğlâk cümleler kurulur, hiçbir şey doğrudan anlatılmaz, tanımlanmaz, tasvir edilmez, ön planda olanlar belirsizdir, her şey “arka plandadır”, geçmişi bilemediğimiz zaman şimdiyi anlamak mümkün değildir. Dolayısıyla şimdi yerine geçmiş öne çıkar. Auerbach birinci anlatımı epik, ikincisini ise trajik diye tanımlar. Auerbach iki metin arasındaki farkı onların okunmasıyla gösterir: Epik metinler analiz edilir, oysa trajik metinler yorumlanır. Nitekim Eski Ahit’in binlerce yıldır çeşitli biçimlerde yorumlanması da bunun bir göstergesidir.
Auerbach’ın edebiyata özgü bu çıkarımları sinema için de geçerli olabilir mi? Son dönemin öne çıkan iki yapımına, Darren Aronofsky’nin anne! (mother!) filmi ile Yorgos Lanthimos’un Kutsal Geyiğin Ölümü’ne (The Killing of a Sacred Deer) Auerbachçı bu ikili anlatım biçimiyle bakalım. (Celil Civan)
(Yazının tamamını Hayal Perdesi’nin 61. sayısında okuyabilirsiniz.)