Sinemada dağıtım konusu üzerine çalışmaya nasıl karar verdiniz, çalışmanızın kapsamını nasıl belirlediniz?
İyi bir sinema seyircisiyim, bir filmin yapım aşamasından gösterime girmesine kadarki süreç her zaman ilgimi çekmiştir. Bir filmin çekim süreci tamamlandıktan sonra hangi yolları aşarak sinema salonuna geldiğini -Türkiye özelinde- akademik olarak çalışmak istedim. Araştırmalarım sonucunda özellikle Amerikan sinemasının dağıtım sürecine yönelik çok sayıda çalışma olmasına karşın Türkiye’de bu alanda bir eksiklik olduğunu gördüm. Çalışmanın kapsamı, yaptığım araştırmalar sonucunda kendiliğinden belirlendi diyebilirim. Amerikan şirketleri, uzun yıllardır Türkiye’de faaliyet gösteriyor ve başta dağıtım olmak üzere yapım ve gösterim süreçleri üzerinde etkili oluyor. Bu yüzden Amerikan sinema endüstrisi çalışma kapsamına dâhil oldu. Ayrıca dağıtım sürecinin Türk sinemasının endüstrileşmesindeki rolünü, dağıtımla ilgili eksikleri ve geliştirilmesi gereken yönleri belirlemeye çalıştım.
Çalışmanızın içeriğinden ve kullandığınız yöntemden bahsedebilir misiniz?
Üç ana bölümü takip eden karşılaştırmalı değerlendirme ve sonuç bölümlerinden oluşuyor. Birinci bölümde, sinemanın endüstrileşme sürecindeki önemli gelişmeleri tarihsel olarak inceledim. Bu kapsamda Amerikan sinema endüstrisinin yanı sıra Avrupa, Uzakdoğu, Rus, İran ve Mısır sinemaları ile Türk sinema sektörünün yapım, dağıtım ve gösterim süreçlerindeki tarihsel gelişim aşamalarına değindim. İkinci bölümde Amerikan sinema endüstrisinin, üçüncü bölümde Türk sinemasının dağıtım süreçlerini, tanıtım ve promosyon faaliyetleri çerçevesinde ele aldım. Çalışmamın “Karşılaştırmalı Değerlendirme” bölümünde, gelişmiş bir endüstri olarak Amerikan sinemasındaki dağıtım uygulamaları ile Türk sinemasındaki uygulamaları karşılaştırdım. Endüstrileşme açısından Türk sinemasının dağıtım sürecinde geliştirmesi gereken özellikleri sıraladım. Literatür taramasının yanı sıra Türkiye’de yapım, dağıtım ve gösterim alanlarında faaliyet gösteren şirket yetkilileriyle yüz yüze görüşmeler yaptım veya elektronik posta yoluyla sorular yönlendirdim.
Dünya sinemasında dağıtım süreci nasıl işliyor?
Dünyada dağıtım sürecini belirleyen ve geliştiren Amerikan sinemasıdır. Neredeyse tüm Avrupa ve Latin Amerika ülkelerinde Amerikan dağıtım şirketleri etkindir. Avrupa sineması büyük yapımlar ve yönetmenler ortaya çıkarır, sinema akımlarına öncülük eder. Böylece dünya sinemasını içerik ve biçim açısından destekler. Ancak endüstri açısından, özellikle dağıtım süreci açısından kuralları Amerikan sineması belirler.
Dağıtım süreci, genellikle filmin yapımı tamamlandıktan sonra başlar. Yapımcı ve dağıtımcının görüşmeleri sonunda bir anlaşma imzalanır. Anlaşmada filmin kaç kopyayla dağıtıma çıkacağına dair tahmini bir karar verilir. Film beklenenden fazla ilgi görürse belirlenen kopya sayısının üzerine çıkılabilir. Kopya bedelleri -eğer anlaşmada tersi ifade edilmemişse- dağıtımcı tarafından karşılanır. Bu aşamada dağıtımcı, sinema salonu yetkililerinin filmi izlemesini sağlar. Salon sahipleri, dağıtımcı ile kiralamak istedikleri filmler ve kiralama koşullarının belirlenmesi için görüşmelerde bulunur. Görüşmelerin sonunda dağıtımcı, dağıtım stratejisini ve gösterim tarihlerini belirler. Kopyalar, gösterimden birkaç gün önce salonlara teslim edilir. Bu zaman zarfında tanıtım ve promosyon faaliyetleri yürütülür. Salonlar, dağıtımcıyla belirlenen süre boyunca filmi gösterir. Ancak tanıtım faaliyetleri ve kulaktan kulağa pazarlama ile seyirci ilgisine bağlı olarak gösterim süresi uzatılabilir. Elde edilen hâsılatın gösterim anlaşmasında belirtilen yüzdesi göstericiye ödenir ve film gösterimden kalktıktan sonra dağıtımcıya geri gönderilir. Dağıtımcı, birkaçını arşiv için ayırdıktan sonra denetlenen şartlar altında kopyaları imha eder. Son olarak dağıtımcının filme ilişkin hakları sona erer ve dağıtım süreci tamamlanır.
Meltem İşler Sevindi’nin yaptığı söyleşinin tamamını Hayal Perdesi’nin 50. sayısında okuyabilirsiniz.